KARTA PRACY 4

GOSPODARKA W PSZCZYŃSKIM WOLNYM PAŃSTWIE STANOWYM

Czytam i rozumiem!

Zadanie 1.

Przeczytaj uważnie fragment książki Jerzego Polaka: „Ziemia Pszczyńska. Rozwój gospodarczy od Piastów do Hochbergów”.

„Aleksy Turzo, współwłaściciel najbogatszej w Europie spółki górniczej Turzo-Fugger, w swym krótkim władaniu Pszczyną (1517 - 1525) wsławił się intensywnym poszukiwaniem tu rudy żelaza, rozwijaniem kuźnic oraz handlu tranzytowego (m.in. ołowiu i win). Natomiast jego brat Jan VI Turzo, baron pszczyński w latach 1525-1548, okazał się hojnym wspomożycielem miast swego państwa i propagatorem miejskiego rzemiosła. Między innymi podarował swoje browary miastom Bieruniowi i Mikołowowi (1525) i nadał statuty cechowe sukiennikom i krawcom (1537-39) oraz piekarzom i piernikarzom z Mikołowa (1547). Mając duże potrzeby finansowe, ten węgierski magnat zadbał także o intensyfikację gospodarki na ziemi pszczyńskiej, czego wyrazem był dalszy rozwój gospodarki stawowej, wzmocnionej przez usypanie po 1534 roku pod Bieruniem największego stawu na Górnym Śląsku.

Gospodarka rybna przynosiła mu aż 2/3 dochodów z tych dóbr, a w (...) osadzie Wieża założył nawet specjalny skład rybny, który stał się głównym źródłem zaopatrzenia w ryby dla Krakowa i Małopolski. Jan VI podjął się także na dużą skalę wyrębu drzew dla kupców gdańskich w nieprzebytych dotąd lasach pszczyńskich, tworząc podwaliny pod tutejszą gospodarkę leśną, którą miała słynąć ta ziemia do XX wieku.

Jak wynika z urbarza z 1536 roku węgierski magnat prowadził dalej akcję osadniczą oraz rozwijał gospodarkę folwarczną opartą na 4 folwarkach. Jednak rozrzutne życie zmusiło go do sprzedaży części dóbr pszczyńskich, a mianowicie miasta Mysłowice z okolicznymi wioskami, które w 1536 roku kupił bogaty patrycjusz krakowski Stanisław Salomon.

W końcu Turzo sprzedał całe pszczyńskie wolne państwo stanowe w 1548 roku biskupowi wrocławskiemu Baltazarowi Promnitzowi.”

J.Polak: „Ziemia Pszczyńska. Rozwój gospodarczy od Piastów do Hochbergów" s. 13 -14

KUŹNICA - dawny zakład hutniczy z dymarką (prymitywnym piecem hutniczym) i młotem napędzanym kołem wodnym.

STATUT - zbiór przepisów określających strukturę, zadania, zakres i sposób działania instytucji lub organizacji.

CECHY- organizacje zawodowe rzemieślników tworzone w miastach (na zachodzie Europy od X-XII w., w Polsce od XIII w.) w celu obrony gospodarczych interesów członków.

URBARZ - inaczej urbarium - spis powinności gruntowych obowiązujących poddanych wobec pana.

PATRYCJUSZ - w średniowieczu: reprezentant najzamożniejszej grupy mieszczaństwa, sprawujący rządy w mieście.

Zadanie 2.

Na podstawie tekstu rozwiąż test:

1. Właścicielem ziemi pszczyńskiej w latach 1517 - 1525 był:

a) Jan VI Turzo

b) Baltazar Promnitz

c) Aleksy Turzo

d) Stanisław Salomon

2. Aleksy i Jan Turzo byli:

a) Czechami

b) Węgrami

c) Niemcami

d) Polakami

3. Magnaci z rodziny Turzo władali ziemią pszczyńską w:

a) XV wieku

b) XIV wieku

c) XX wieku

d) XVI wieku

4. Ziemia pszczyńska leży:

a) na Górnym Śląsku

b) w Małopolsce

c) na Dolnym Śląsku

d) na Śląsku Cieszyńskim

5. Aleksy Turzo poszukiwał na ziemi pszczyńskiej rud:

a) ołowiu

b) żelaza

c) srebra

d) żadna odpowiedź nie jest prawidłowa

6. Cennym źródłem informacji o gospodarce folwarcznej są:

a) herbarze

b) statuty

c) urbarze

d) żadna odpowiedź nie jest prawidłowa

7. Kuźnica to:

a) dawny zakład hutniczy

b) kopalnia ołowiu

c) piec hutniczy

d) żadna odpowiedź nie jest poprawna

8. Jan VI Turzo nadał statuty cechowe:

a) piekarzom

b) sukiennikom

c) krawcom

d) odpowiedzi a),b), c) są prawidłowe

9. Największy staw rybny usypano:

a) w Pszczynie

b) w Mysłowicach

c) w Goczałkowicach

d) w Bieruniu

10. Baron Jan VI Turzo podarował swoje browary miastu:

a) Mikołów

b) Pszczyna

c) Bieruń

d) odpowiedzi a) i c) są prawdziwe

11. Baronowie Turzo intensyfikowali gospodarkę, to znaczy:

a) hamowali rozwój gospodarczy

b) wzmacniali gospodarkę

c) utrzymywali gospodarkę na jednakowym poziomie

d) wszystkie odpowiedzi są fałszywe

12. Turzonowie rozwijali:

a) gospodarkę rybną

b) górnictwo

c) gospodarkę leśną

d) odpowiedzi a) i c) są prawdziwe

14. Wyrębu drzew dokonywano na zamówienie kupców:

a) z Krakowa

b) z Gdańska

c) z Małopolski

d) z Węgier

15. Dokończ zdanie:

Do XX wieku ziemia pszczyńska słynęła z .....................................................................

16. Na mapie Hindenberga umieszczonej na okładce zaznacz miasta, o których jest mowa w tekście.

17. Turzonowie sprzedali ziemię pszczyńską:

a) w 1548 roku

b) w połowie XVI wieku

c) w MDXLVIII roku

d) wszystkie odpowiedzi są prawdziwe

18. Za panowania Turzonów ziemię pszczyńska nazywano:

a) księstwem pszczyńskim

b) wolnym państwem stanowym

c) księstwem raciborskim

d) żadna odpowiedź nie jest prawidłowa

19. Wykreśl zdanie fałszywe:

a) Turzonowie w osadzie Wieża założyli skład rybny.

b) Węgierscy magnaci prowadzili akcję osadniczą.

c) Ziemię Pszczyńska kupił w 1536 roku patrycjusz Stanisław Salomon.

d) Turzonowie popierali rozwój rzemiosła

20. Cechy czyli organizacje zawodowe rzemieślników tworzone były od:

a) XV wieku

b) XIII wieku

c) XII wieku

d) żadna odpowiedź nie jest poprawna

21. Przytoczony tekst może służyć do poznania:

a) historii gospodarczej

b) historii panów pszczyńskich

c) historii ziemi pszczyńskiej

d) wszystkie odpowiedzi są prawidłowe

Zadanie 3.

Zamień się swoim testem z kolegą, wejdź w rolę nauczyciela i sprawdź pracę kolegi, porównując ją z prawidłowymi odpowiedziami napisanymi na tablicy.

Oceń ją wg skali:

21 – 19 pkt. DOSKONALE ROZUMIESZ CZYTANY TEKST!

18 - 16 pkt. NIEŹLE!

15 – 12 pkt. BĄDŹ BARDZIEJ UWAŻNY!

11 – 0 pkt. POWINIENEŚ POPRACOWAĆ NAD ROZUMIENIEM CZYTANEGO TEKSTU!

Dla dociekliwych

q Słownik biograficzny ziemi pszczyńskiej, red. A.Lysko, Pszczyna 1994, s.296 - 297.

q H. Schaeffer, Kronika Pszczyńskiego Wolnego Państwa Stanowego, Pszczyna 1999,

s. 19 - 20.