Danuta Abramowicz - Heczko

 

SCENARIUSZ „DAWNE DZIECIĘCE ZABAWY”

 

HASŁO PROGRAMOWE: TRADYCJE, OBRZĘDY, ZWYCZAJE ZIEMI PSZCZYŃSKIEJ – cykl zajęć odnoszących się do wartości kultury ludowej.

 

CEL GŁÓWNY: opracowanie programu taneczno- muzycznego opartego na zabawach dziecięcych, tańcach, pieśniach, tekstach śląskich.

 

CELE OPERACYJNE: Uczestnik zajęć

UMIE:

·        Rytmizować  wyliczanki dziecięce;

·        Zatańczyć kroki, figury i układy taneczne wykorzystane w programie;

·        Zaśpiewać pieśni i przyśpiewki wykorzystane w programie;

·        Posługiwać się gwarą;

·        Interpretować aktorsko i wykonać powierzoną rolę;

ROZUMIE:

·        Potrzebę poznawania obyczajów, zabaw dziecięcych, wyliczanek, dawnych zwyczajów;

·        Potrzebę poznawania pieśni i tańców ludowych własnego regionu;

·        Konieczność kultywowania i przekazywania tradycji;

·        Twórczy charakter pracy zespołowej oraz wzajemną inspirację w działaniu;

·        Znaczenie estetycznego przygotowania rekwizytów i oprawy plastycznej;

POTRAFI:

·        Współpracować z grupą;

·        Rozładowywać napięcia i stresy podczas wspólnej zabawy;

·        Swobodnie poruszać się na scenie;

·        Przenosić pozytywne emocje z aktora na widza;

·        Zadbać o własny estetyczny wygląd na scenie;

 

 

TEMAT:                                            DAWNE DZIECIĘCE ZABAWY

 

TERMIN REALIZACJI:                       dowolny

 

CZAS REALIZACJI:                       minimum 30 godzin

 

METODY I FORMY PRACY:

·        Ćwiczenia emisyjne, dykcyjne i oddechowe przygotowujące do prawidłowego wykonania pieśni i przyśpiewek;

·        Nauka wyliczanek i rymowanek dziecięcych;

·        Rytmizowanie tekstów

·        Nauka pieśni i przyśpiewek śląskich;

·        Ćwiczenia różnych technik tanecznych rozwijające sprawność ruchową;

·        Nauka kroków tanecznych i układów choreograficznych poszczególnych tańców;

·        Nauka tekstów gwarowych oraz ich interpretacja;

·        Zasady ruchu i gestu scenicznego, kontakt z widzem;

 

POMOCE DYDAKTYCZNE:            akordeon, stroje ludowe, dawne zabawki dziecięce (wiklinowe wózki dla lalek, wózki drabiniaste, kołyski, koniki drewniane na sznurku, ptaszek na kółkach, koń na biegunach, gałgankowe lalki).

 

UCZESTNICY:        Zespół pieśni i tańca – osiem par (16 osób)

 

PRZEBIEG PRZEDSTAWIENIA

 

            Najmłodsze dzieci ubrane w stroje „na co dzień” wchodzą na scenę tanecznym, spokojnym krokiem śpiewając dwie zwrotki kołysanki i wnosząc rekwizyty: gałgankowe lalki, kołyski, wózki, koniki i inne zabawki. Poruszają się po całej scenie, na koniec układając wszystkie zabawki wzdłuż krawędzi sceny oprócz lalek, które zostają na rękach.

 

Śpiew:                                     /:Aaa, kotki dwa, szaro-bure obydwa,

                                                Nic nie będą robiły tylko dzieci bawiły:/

 

Dziewczynka I: przykłada rękę do czoła, nachyla się w kierunku kulis patrząc jakby za okno:

                                    Je, zoboczcie wiela tam jest dziecek na dworze!

 

Wszyscy:                     biegnąc w stronę kulis wołają jedno przez drugie:

                                    Wiela dziecek, ale dużo dziecek, o jeju!

 

Dziewczynka II:        I Ancia tyż tam jest.

 

Dziewczynka III:       Podźmy do nich, to się ale uciesznie pobawiymy.

 

Dziewczynka IV:       To jest prowda, bo Zefek zawsze coś fajnego umiy wymyślić.

 

Wszyscy:                     machając przywołującym gestem wychodzą za kulisy

                                    No to idymy.

            Po chwili ta sama grupa dzieci (8 osób)wychodzi na scenę wężykiem trzymając między sobą gałgankowe lalki.

 

Śpiew:                         /:Nitko, nitko, oj niteczko,

                                    Zawijaj mi się w kółeczko,

                                    W ładny kłębek mi się zwiń,

                                    Tylko mi się nie przerwij.:/

 

Taniec:                                                                        I zwrotka

 

Dzieci poruszają się wężykiem od lewej do prawej kulisy i odwrotnie, w kierunku przodu sceny.

 

II zwrotka

 

Mniejsze dzieci zwijają nitkę w kłębek na środku sceny. W tym czasie druga grupa dzieci (8 osób) wychodzi wężykiem z prawej kulisy i okrąża kręcący się na środku „kłębek” formując na koniec szereg ustawiony twarzą do sceny.

 

III zwrotka

 

Dzieci ustawione w szeregu podnoszą złączone ręce do góry. Dzieci z pierwszej grupy rozwijają kłębek i przechodzą pod podniesionymi rękami między czwartą a piątą osobą tworząc krzyżyk

 

     IV zwrotka

 

Z krzyżyka dzieci formują cztery koła, po cztery osoby, poruszające się przeciwnie do ruchu wskazówek zegara. Jedno z przodu sceny, drugie z tyłu i dwa po bokach.

 

Śpiew:                                     Kosiu, kosiu, kosiany, pojadymy do mamy,

                                                A od mamy do taty, jest tam piesek kudłaty.

                                    Ref:            Posadzą nos na stoliczku, dadzom chleba po kraiczku

                                                Ze solą, ze solą aż się krówki pocielą.

                                   

Taniec: Podczas melodii refrenu wszyscy z kółek przechodzą cwałem do ustawienia w dwóch szeregach (mniejsza grupa z tyłu)  po czym odwracają się do siebie tworząc pary ustawione bokiem do widowni.

 

I zwrotka

 

Takty 1-2 – dwa rytmiczne uderzenia dłońmi w kolana, dwa rytmiczne uderzenia   

                     dłońmi w dłonie sąsiada.

Takty 3-4 – zamiana miejsc szeregów: pary z tyłu przechodzą cwałem pod   

                    uniesionymi rękami par z przodu.

Takty 5-8 – obiegnięcia dokoła siebie w parach.

Takty 9-10 – krok w prawo zakończony przytupem i krok w lewo zakończony

                        przytupem.

Takty 11-12 – obrót trzema krokami w prawo zakończony przytupem.

Takty 13-16 – jak takty 9-12 lecz w przeciwnym kierunku.

 

Chłopiec I:                  podchodząc do przodu sceny:

Ej dziołszki, wy to ino byście się bawiły tymi lalkami uszytymi ze szmatek.

 

Chłopiec II:                 A położcie te lalki spać, zaśpiywejcie im jako kołysanka, to się bydymy mogli pobawić w kotka i myszka.

 

 

DziewczynaI:                          podbiegając do chłopca II:

                                    Fajnie żeś to Zefek wymyślił, ale jo chca być tom myszką.

 

Wszyscy:                     podbiegając do chłopca II wołają jedno przez drugie:

                                    Jo chca, jo też chca, czymu niy jo? Czymu ona?

 

Chłopiec II:                 Cicho! Ancia zrobi wyliczanka i bydzie wszystko po sprawiedliwości.

 

Chłopiec III:               Ale najprzod kołysanka.

 

Podczas śpiewu dzieci tańczą w rytm kołysanki i układają do wózeczków gałgankowe lalki.

 

Śpiew:                                     /:Śpij dziecinko, śpij,

                                                Dom ci jabłka trzy,

                                                A jak wstaniesz,

                                                To dostaniesz

                                                Koszyczek wiśni.:/

 

Dziewczyna I:             Teraz wybierymy kota.

 

Wszyscy zbiegają się do dziewczyny i formują wokół niej półkole otwarte do widowni. Dziewczyna chodzi dokoła i śpiewnie wylicza:

 

Ele, mele, dudki, gospodorz malutki,

Gospodyni garbato, a córeczka smarkato.

Roz, dwa, trzy, gonisz ty!

 

Dziewczyna II:            A teroz wybierymy myszka.

 

                                    Ene, due, rike, fake, torba, borba, ósme smake,

                                    Deus, meus, kosmadeus i morele baks.

 

Dziewczyna III:       Zefek goni Helcia ucieko.

 

Dziewczyna IV:             zwracając się do wybranej myszki:

                                    A uciekej gibko i nie dej się chycić, bo wiysz jaki z niego gizd.

 

Podczas przygrywki wszyscy formują szeregi łapiąc się za ramiona, po cztery osoby ustawione twarzą do widowni.

 

Śpiew:                         /:Uciekaj myszko do dziury,

                                    Bo cię tam złapie kot bury,

                                    A jak cię złapie kot bury,

                                    To cię obedrze ze skóry.:/

 

Taniec:           

I zwrotka

 

szeregi kołyszą się w prawo w lewo i w prawo w przeciwnych kierunkach. Na koniec każdego wersu wszyscy robią zeskokiem ćwierć obrotu w prawo tworząc nowe szeregi. Najpierw szeregi są ustawione twarzą do widowni, po pierwszym zeskoku twarzą do lewej kulisy, po drugim twarzą do tyłu sceny, po trzecim twarzą do prawej kulisy po czwartym z powrotem do sceny. Po każdym zeskoku zmienia się układ tunelu w którym kot goni myszkę. Na koniec myszka zostaje złapana z przodu sceny.

 

II zwrotka

 

Takty 1-4 – w parach krok do siebie, od siebie, zmiana miejsc przejściem partnerki pod

                    ręką partnera.

Takty 5-8 – jak w takcie 1-4.

Takty 9-12 – obiegnięcie wokół siebie w parze.

Takty 13-16 – jak w takcie 1-4.

 

Do przedstawienia można dodać dowolnie dobrane tańce śląskie tańczone przez dzieci takie jak Owczareczek, Nie chcę cię znać, Diobołek, Mietlorz, Druciorz itp. opisane w zbiorach Jana Taciny „Śląskie tańce ludowe” lub Janiny Marcinkowej „Pieśni, taniec i obrzędy Górnego Śląska”.

 

Głos zza kulis:                        Ancia, Zefek, wieczerzo!

 

Chłopiec I:                  Je, ale się już zrobiło nieskoro.

 

Dziewczynka I:            Muszymy już iść do dom, ale jutro zaś tu przijdymy.

 

            Przy akompaniamencie polki dzieci opuszczają scenę zabierając zabawki.

 

Teksty i melodie piosenek znajdziesz w zbiorze:

A. Dygacz, Pieśni ludowe miasta Katowic, Katowice 1987

Pomoc:

J. Marcinkowa, K.Sobczyńska, Pieśni, taniec i obrzędy Górnego Śląska, Warszawa 1973.